Volgens Rotmans legt de coronacrisis systeemfouten in de huidige samenleving bloot, die niet zo makkelijk worden veranderd: “Bijvoorbeeld het doorgeschoten efficiëntie-denken, waardoor we alles willen optimaliseren tegen zo laag mogelijke kosten. Daardoor hebben we geen voorraden en buffers om een schok als deze op te vangen. Je ziet dat in onze voedselketens, handelsketens, energieketens. Die worden steeds langer en dragen steeds meer risico in zich.”
Dat de pandemie nu in China begon, is volgens Rotmans toeval. “Het had net zo goed hier in de Nederlandse bio-industrie kunnen beginnen.” Het virus kon vervolgens een mondiaal effect hebben door de combinatie van globalisering, reisgedrag, exploderende landbouw en verstedelijking.
Kantelpunt
De hoogleraar verwacht echter niet dat corona ertoe zullen leiden dat mensen massaal hun gedrag op langere termijn veranderen. 90 Procent van de mensen zal terugvallen in gewoontegedrag. Pas bij de volgende, nog veel grotere crisis wordt volgens Rotmans een kantelpunt bereikt. Dan gaat een groter deel van de mensheid om. Zo’n crisis kan bijvoorbeeld ontstaan door jarenlange hitte en droogte. “Dat leidt tot toenemende migratie en dan krijg je een economische of een sociale crisis, die veel heftiger wordt dan deze coronacrisis en vooral de meest kwetsbare mensen zal treffen. Dan zijn de rapen gaar. Daar is namelijk geen vaccin voor.”
Er is ook een lichtpuntje. Door het stilvallen van verkeer en industrie is de lucht veel schoner en zijn er de afgelopen drie maanden in Europa 11.000 doden minder gevallen. “Als je het enigszins bizar stelt, gaan er in een jaar tijd dadelijk meer mensen níét dood dankzij de coronacrisis, dan dat er wél doodgaan ten gevolge van het virus.”
Beeld: Jan Rotmans
