Zeker de urgentie om de weg naar een duurzame, circulaire transitie nu echt in te slaan, stuit nog op veel weerstanden. Grote transities verlopen nu eenmaal niet pijnloos. Het is een proces dat winnaars en verliezers oplevert. De industriële revolutie heeft enorm veel welvaart gebracht, maar ook veel bedrijfsactiviteiten en beroepen overbodig gemaakt. Zo zal het ook gaan met de transitie naar een circulaire economie. Bedrijven die hun verdienmodellen ontlenen aan een lineaire economie waar de consumptie voortdurend wordt aangejaagd met vernieuwde producten, terwijl de bestaande nog steeds prima functioneren, zullen tot de verliezers behoren als ze hun businessmodellen niet drastisch omgooien.
Agrariërs die meegaan in het steeds grootschaliger produceren tegen steeds lager prijzen, zullen het niet meer redden. De overlevers zijn uiteindelijk de boerenbedrijven die bodemkwaliteit, biodiversiteit en dierenwelzijn als uitgangspunten nemen voor hun bedrijfsvoering. Retailers die in hun drive om marktaandeel te winnen het botte prijswapen hanteren, zullen vastlopen als ze de duurzaamheid van het assortiment en ‘fair pricing’ niet voorop stellen. Consumenten die gewend zijn aan veel te lage prijzen voor voeding, die mede de enorme voedselverspilling in de hand werkt, zullen hun gedrag moeten veranderen waar het gaat om consumptiepatronen die minder milieubelastend zijn en de hogere prijzen moeten accepteren waarbij de duurzame productie kan floreren. En zo kunnen we nog wel even doorgaan.
Ook voor de chemie betekent dit grote veranderingen als verduurzaming van de zeer grote energievraag, uitbreiding van de producentverantwoordelijkheid voor de recycling van kunststoffen en biobased productiemethoden waar mogelijk.
Dit alles vraagt een geweldig ‘omdenken’ waarin de traditionele denkwijzen en processen voortdurend worden uitgedaagd. Coherent overheidsbeleid op alle niveaus is hierbij essentieel. Zwaar gesubsidieerde bijstook van biomassa in kolencentrales past hier niet bij en wordt nu gelukkig afgebouwd. De focus zou moeten zijn biomassa inzetten voor hoogwaardige toepassingen en daar een faciliterend fiscaal stimulerings-en regelgevend kader voor creëren.
Kortom alle partijen zijn aan zet. Door inclusieve samenwerkingsverbanden op te zetten, waarin overheden, bedrijven, vakbonden, maatschappelijke organisaties en burgers met commitment bezig zijn om de circulaire programma’s handen en voeten te geven, creëren we het momentum dat zo nodig is.
Aanstaande januari wordt in het kader van het rijksbrede programma ‘Circulaire Economie’ een transitieagenda gepresenteerd aan de eerstverantwoordelijke ministers. Een prachtig moment, waarbij duidelijk wordt hoeveel mensen dwars door de samenleving die met grote toewijding aan deze agenda hebben gewerkt, de zaak van een duurzame circulaire economie zijn toegedaan. Laat het de start zijn van een duurzamere, betere samenleving waarin Nederland het voortouw neemt.
Emmo Meijer, boegbeeld Topsector Chemie/Source B.
