De samenleving, de economie, de aarde en het klimaat zitten veel complexer in elkaar. Het zijn ieder apart complexe systemen, die samen ook weer een complex systeem vormen. We weten er het (nog) niet het fijne van. Wat we inmiddels wel weten is dat we slechts één aarde hebben. Dat duurzame ontwikkeling geen vrije keuze meer is, maar urgent en onvermijdelijk. Duurzaamheid is de enige route naar lange termijn succes. We leven niet geïsoleerd maar zijn onderdeel van het grote, complexe systeem.
Complexe systemen zijn niet in thermodynamisch evenwicht en ze organiseren zichzelf. Ze vormen daarbij stabiele structuren om dat evenwicht overeind te houden. Ze zijn gevoelig voor kleine verstoringen (de vlinder die de storm veroorzaakt) en soms is er sprake van pad-afhankelijkheid (de voorgeschiedenis bepaalt dan de uitkomst).
Complexe systemen vertonen emergentie. Zij hebben eigenschappen die pas zichtbaar zijn op een bepaald niveau. Zo kun je het gedrag van een mier alleen bestuderen, de emergentie zie je pas als je de mierenkolonie bekijkt. Als we nu ons complexe systeem waarin we leven, goed willen houden, gaat er om goed te leren kijken, op het juiste niveau. Voortdurend te leren, te proberen, bij te sturen en de ontwikkeling een zetje in de goede richting te geven. Op dit moment zitten we met de biobased economy nog steeds in een exploratiefase. Er gaan nu dingen veel beter dan een paar jaar geleden. Zo zet de Europese Commissie stevig in op de biobased economy en is er vanuit de Europese industrie een groot PPS-programma in opbouw (BRIDGE). Dat kan, samen met kennisinstellingen en overheden, de kritische massa leveren voor een tipping-point voor de biobased economy in de EU. Waar we hard aan moeten werken, is het grensvlak van politiek en samenleving. Verlangen naar herstel van het oude in plaats van geïnspireerd werken aan een nieuwe toekomst ligt op de loer. Op dat grensvlak moeten we nu aansluiting gaan vinden en inspirerende toekomstbeelden leveren. We moeten enthousiasme, geduld en ruimte blijven creëren, nu de crisis in EU voortduurt, om versneld door te kunnen gaan met de transitie naar een biobased economy.
