Rijkswaterstaat zou, namens de Nederlandse overheid, circulaire bedrijven kunnen helpen met een Rechtsoordeel, zodat geïnteresseerde afnemers van circulaire grondstoffen deze ook gewoon op de vrije markt en zonder twijfel kunnen kopen en bijvoorbeeld geen vergunning voor afvalverwerking nodig hebben of een registratie via het Landelijk Meldpunt Afvalstoffen (LMA) hoeven voeren.
Twaalf jaar later hebben slechts 14 bijproducten en 11 producten een Rechtsoordeel einde-afval-status bereikt, vaak na een jarenlange procedure. Het betreft overwegend stoffen die al vóór de KRA gebruikt werden, bijvoorbeeld als bouwstof. Het aantal echt circulaire producten is op minder dan één hand te tellen.
Inmiddels is Rijkswaterstaat, vanwege het enorme aantal aanvragen en complexiteit, domweg gestopt met de behandeling van nieuwe Rechtsoordelen. De voornaamste showstoppers zijn de met KRA conflicterende wet- en regelgeving uit REACH, ZZS, POP en LAP3. REACH-geregistreerde stoffen op basis van aardolie kunnen en mogen vrij op de markt worden gebracht, ook als zij schadelijke componenten (zoals ZZS en POP) bevatten. Circulaire stoffen op basis van afval die net zo veel of zelfs minder ZZS’en en POP’s bevatten, komen niet door de procedure.
Een simpel voorbeeld: benzine uit aardolie mag in Europa tot 1 procent (10g/kg) benzeen bevatten. Voor circulaire benzine is de grenswaarde volgens REACH en LAP3 0,1 procent (1g/kg). In deze wedstrijd verslaan de fossiele reuzen de circulaire bedrijven dus met 10:1. Benzine produceren uit de alsmaar groeiende berg plastic-afval is dus alleen al op regelgeving onmogelijk.
Een REACH-registratie lijkt een beter alternatief voor het Rechtsoordeel, maar kost al snel enkele tonnen, terwijl er vaak al REACH-registraties zijn van vergelijkbare producten. Het agentschap ECHA (dat gaat over de REACH-registraties) stelt dat een vergelijkbaar product ook uit een vergelijkbaar proces moet komen. Ook daar wringt de schoen: dat is praktisch nooit het geval. Zo maak je fossiele benzine in een grote raffinaderij met zware krakers. Benzine van plastic maak je in een eenvoudig pyrolyse-proces. Ander voorbeeld: Bintell maakt biobitumen uit organische reststromen, maar volgens de geldende normen moet bitumen een aardolieproduct zijn. In beide gevallen dus weer 1:0 voor fossiele reuzen.
Op die manier lijken de KRA en de circulaire economie niet opgewassen tegen de oneerlijke competitie met de fossiele reuzen. Of er ooit een gelijk speelveld gaat komen, is de vraag waarover een nieuwe regering mag nadenken. De afgelopen 12 jaar zijn in ieder geval nog maar weinig resultaten geboekt, terwijl de circulaire technieken en investeerders in topvorm zijn om te scoren.
