Het lijkt op peterselie, maar het plantje is hartstikke paars. Het blad smaakt echter naar peterselie en in het gewone licht blijken de blaadjes gewoon groen. Het ís ook peterselie, maar door de blauwe en rode LED-lampjes kleurt het plantje paars. De peterselie zit in een kweekbak en groeit als kool dankzij de uitgekiende verlichting, temperatuur, luchtvochtigheid en hoeveelheid CO2. In een andere kweekbak zitten soortgelijke plantjes, maar met kortere stelen en wat grotere bladeren. Oorzaak? Een iets andere belichting. Plaats van handeling is een van de klimaatkamers van HAS Hogeschool in Den Bosch waar proeven worden gedaan hoe gecontroleerde teelt in de praktijk verloopt. ‘De natuur bepaalt in grote lijnen hoe een plant zich ontwikkelt. Hier proberen wij antwoord te geven op de vraag: welke onderdelen van de natuur vindt de plant lekker’?
Telen in meerlaags systeem
Jasper den Besten formuleert in een zin waar hij zich als lector Nieuwe Teeltsystemen bij HAS Hogeschool mee bezig houdt. Sinds een jaar of vier heeft hij de beschikking over een paar klimaatkamers waar hij samen met studenten proeven doet, maar pakweg 6 m2 blijft een bescheiden oppervlak in vergelijking met de enorme kassen die gebruikt worden om groenten en planten te telen. De tussenstap hiertoe is de opening van een faciliteit op Brightlands Greenport Campus Venlo, gevestigd op het voormalige Floriade-terrein. (Brightlands is de verzamel/merknaam die de provincie sinds september heeft geplakt op de verschillende campussen in Limburg).
Het onderzoekscentrum is een samenwerking tussen de HAS, de provincie Limburg, Philips Horticulture LED Solutions en onderzoeksinstituut/productontwikkelaar Botany. Hier komen een tweetal klimaatkamers van 89 m2 met drie lagen en een demo van een zogeheten cityfarm met een vijflaags systeem. Want het telen in diverse lagen boven elkaar is een kenmerk van het totaal dat luistert naar de naam Completely Controlled Growing Systems (CCGS). In Venlo zal het gaan om enige honderden vierkante meters beteelbare oppervlakte.
Pootaardappel als een paaseitje
Hoewel Den Besten benadrukt dat hij geen wetenschappelijk onderzoek doet, schudt hij zo een aantal getallen uit de mouw die moeten aangeven welke voordelen verbonden zijn gecontroleerde teelt. Want hoewel de Nederlandse glastuinbouw enorm efficiënt is, kan dat veel beter. De gebruikte kleuren en intensiteit van de belichting, het aantal uren ‘zonneschijn’, de variatie in de belichting, het CO2-gehalte, de temperatuur, de vochtigheid, alles is beheersbaar en bestuurbaar. ‘Veel kan in de huidige moderne kassen, maar de temperatuur kan in de zomer te hoog oplopen en ook het sturen van het CO2-gehalte heeft zijn beperkingen. In een klimaatkamer kun je alles optimaal afstemmen’, aldus Den Besten. Die optimalisering is een kwestie van uitproberen. Hij toont aardappelplanten die verdikkingen op de bladeren vertonen. ‘Het is geen ziekte, maar ze groeien te hard. Dat moeten we nog uitzoeken.’ Een plant wordt gerooid om te kijken wat voor knollen er aan zitten. Den Besten toont een exemplaar ter grootte van een paaseitje. ‘Weet je wat een kilo aardappelen in de supermarkt kost? Weet je wat de prijs is van een zo’n pootaardappel die ik in mijn handen heb? Vijftig cent.’
Grote groententuin
Hiermee is meteen duidelijk wat gecontroleerde teelt kán opleveren, zeker als je weet dat je kunt garanderen dat het uitgangsmateriaal ziektevrij is. Mede daarom gaat er nu opschaling plaatsvinden in Venlo. Een mogelijk vervolg is grootschalige plantaardige productie. Daarvoor is wel acceptatie nodig van de markt, lees: de supermarkten. Dan zal het met name gaan om cressen, kruiden en bladgewassen. Ook denkt Den Besten aan de inhoudsstoffen van planten, bijvoorbeeld voor farmaceutische of medicinale toepassing en spreekt hij van ‘groene gezondheid’.
De schaal waarop het onderzoek naar city farming (op beperkte oppervlakte veel verbouwen in meerlaagse teelt) in Venlo gaat plaatvinden, mag dan een primeur zijn voor Europa, de verbreiding daarvan zal je volgens Den Besten vooral elders vinden. Hij verwijst naar Azië met veel grote steden waar voedselzekerheid een grote rol speelt. In Hong Kong is zelfs sprake van city farming onder de grond. Nederland noemt hij ‘in feite een grote groententuin’, maar de expertise in Nederland is een uitstekend exportproduct. Denk nog maar eens aan dat paaseitje dat uit de grond komt.
