In de ‘chain of custody’ van biomassa, ofwel het ketenbeheer, gaat het om het organiseren van vertrouwen, stelt Loes Knotter van het Platform Duurzame Biobrandstoffen (PDB). Bij elke stap in de keten moet er een manier zijn om de herkomst en daarmee de duurzaamheid van de biomassa vast te stellen. Dat gebeurt momenteel met een uitgebreide ‘papertrail’: een systeem van certificatie en verificatie, waarin transparantie centraal staat. Zo publiceert certificerings-instantie ISCC op haar website telkens welke certificaten zijn uitgegeven, ingetrokken of verlopen. “Het systeem is niet waterdicht, maar de controle is goed op een kosteneffectieve manier”, aldus Knotter.
Biodieselfraude
Dat het nog steeds mogelijk is om te frauderen, blijkt wel uit het biodiesel-incident eerder dit jaar, waarbij een partij fossiele diesel met gekopieerde certificaten werd verkocht als hernieuwbaar. “Het toont aan hoe kwetsbaar de toeleveringsketen is: als één schakel in de keten niet functioneert, valt de hele keten uit elkaar.”
Deze fraudezaak heeft ertoe geleid dat het Platform Duurzame Biobrandstoffen de teugels strakker heeft aangehaald, een onderzoeksrapport heeft laten opstellen en nu samen met de Nederlandse Emissieautoriteit (NEA) onderzoekt hoe de chain of custody kan worden verbeterd, bijvoorbeeld door gebruik te maken van een blockchain oplossing. Ook de communicatie met eindgebruikers kan beter, stelt Knotter.
Fraude zoals deze blijft overigens ook niet zonder consequenties voor de betrokkenen. Hun certificaten worden ingetrokken, wat betekent dat ze 5 jaar lang niet meer kunnen leveren. Bovendien worden ze strafrechtelijk vervolgd. “Nederland is daarin één van de strengste landen ter wereld.”
2,5 miljoen ton houtpellets
Een bedrijf dat dagelijks te maken heeft met een grote toestroom van duurzame biobrandstoffen is RWE, dat jaarlijks maar liefst 2,5 miljoen ton biomassa in de vorm van houtpellets bijstookt in twee van zijn kolencentrales: de Amer- en de Eemshavencentrale. “Het gaat om circa 9% van het totaal van de hernieuwbare energie in Nederland. Dat bespaart ons jaarlijks 4 miljoen ton CO2-emissies”, licht Ronald Zwart, directeur Duurzaamheid van RWE Generation toe.
Niet alleen RWE eist dat deze biomassa 100% duurzaam is. De rijksoverheid eist het ook en heeft dat wettelijk geregeld, mede vanwege de SDE++ subsidies op bijstook. “Biomassa is de enige grondstof waaraan wettelijke duurzaamheidsvoorwaarden zijn gekoppeld. Er is wereldwijd geen enkele andere grondstof waarvoor dat geldt”, zegt Zwart. En toch is dat allemaal niet genoeg om het publieke wantrouwen jegens bio-energie weg te nemen.
RWE rapporteert aan de overheid bijvoorbeeld over zaken als CO2-reductie, bodemkwaliteit, koolstofschuld, duurzaam bosbeheer en de handelsketen. Het levert een enorme papierwinkel op, al is die tegenwoordig digitaal. Een scheepslading houtpellets die in Geertruidenberg of de Eemshaven wordt afgeleverd, bestaat namelijk vaak uit meerdere deelleveringen uit verschillende landen. Met al het bijbehorende regelwerk. “Daarvoor heb je kennis en kunde nodig. Zo zijn er steeds meer mensen bij betrokken: de sustainability controller, iemand van Quality Assurance, maar ook de afdelingen Trading, Inkoop, Logistiek, Financiën en het management. En dan hebben we het niet eens over de externe partijen die zijn betrokken, zoals de NEA. Ook hebben we een Chain of Custody Tracker ontwikkeld die is geïntegreerd in ons procesmanagementsysteem.”
Publiek debat
Al het regelwerk rondom de ketens van biogrondstoffen wordt beïnvloed door het publieke debat over de herkomst van biomassa, waarbij de suggestie wordt gewekt dat in het buitenland oerbossen worden kaalgekapt om te verbranden in Nederlandse energiecentrales.
Die hardnekkige discussie zet de energietransitie, maar ook de wamtetransitie in Nederland op achterstand, merkt Petrus Postma van adviesbureau &Flux: “In het Klimaatakkoord voor de Nederlandse glastuinbouw is bijvoorbeeld afgesproken dat tuinders subsidie kunnen krijgen voor bio-energie, maar die durven ze niet te gebruiken vanwege de maatschappelijke weerstand. Of neem de warmtenetten in Amsterdam. Biomassa is misschien niet de beste oplossing op langere termijn, maar kan wel helpen bij de eerste stappen om zo’n warmtenet op korte termijn in de grond te krijgen. Maar wat staat er in de Regionale Energie Strategie (RES) van Noord-Holland Zuid? Dat er in het publieke domein geen vertrouwen is dat geïmporteerde biomassa duurzaam is. Dat is bijna om te janken! Iedereen die iets met biomassa doet, wordt als onbetrouwbaar weggezet. Tegelijkertijd groeit de vraag naar biobrandstoffen.”
Postma denkt wel dat de discussie zal verschuiven van de focus op biomassa naar het bredere concept groene koolstof. Het maatschappelijk draagvlak voor koolstof van fossiele grondstoffen valt namelijk óók weg, terwijl zowat de hele industrie daarop draait. “We moeten dus wel op zoek naar andere koolstofbronnen. De koolstofcomponent van biomassa zal dan hoe dan ook steeds belangrijker worden. Dus is het belangrijk om aan te kunnen tonen dat die koolstof uit hernieuwbare bronnen komt. Dat zal nog een hele uitdaging zijn voor de industrie.”
Business intelligence
Een systeem dat daarbij in de toekomst nog wel eens van pas kan komen is Roots, een business intelligence systeem dat wordt ontwikkeld door het bedrijf BioGrowth Development met het oog op ketenanalyse, due diligence assessments en conceptontwikkeling. Managing partner Kristiaan Tetteroo: “We laten met Roots zien hoeveel koolstof er is opgeslagen en hoeveel verloren is gegaan in de keten.”
Dat klinkt simpeler dan het is. Want Roots maakt gebruik van zowel informatie uit de keten als data uit openbare bronnen én rekenmodellen over de groei en samenstelling van gewassen. “Tot op plantniveau kunnen we terugrekenen hoeveel cellulose, lignine en andere stoffen erin zitten. We kunnen zelfs laten zien hoe de plantendelen worden besteed: het stamhout, specifieke inhoudsstoffen en resthout voor woodchips.”
Er kunnen zowel carbon sinks als CO2-bronnen worden ingevoerd en duurzaamheids-indicatoren worden afgezet tegen economische KPI’s. Zo helpt het systeem bij het afwegen welke feedstocks het beste zijn in te zetten voor verschillende industriële processen. Tetteroo: “Als je de netto balans kunt beoordelen, kun je ook zien waar je winst kunt pakken.”
BioGrowth Development is nu bezig om ook de certificering in te bouwen en onderzoekt de mogelijkheid voor een koppeling met de verschillende inspectieplatforms in te bouwen, waarmee de herkomst van feedstocks beter is weer te geven. “Uiteindelijk willen we toe naar een soort milieupaspoort in een volledig transparante keten.”
Met big data is veel vast te leggen en zijn verbanden te leggen, maar het vertrouwen terugwinnen in het publieke debat vereist méér dan een technocratische oplossing. Over de herkomst van biomassa is dan ook het laatste woord nog niet gesproken. Dat bleek alleen al uit de grote belangstelling voor de webinars van het PBE over dit onderwerp, in Nederland én van overzee.
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met het Platform Bio-economie.
Beeld bovenaan: Giuma/Shutterstock
