Daarin heeft de Zernike Advanced Processing (ZAP) faciliteit in Groningen binnen enkele jaren een uitstekende naam opgebouwd. Het is de locatie waar bedrijven hun ‘proof of concept’ realiseren, nieuwe installaties testen en samen met kennisinstellingen werken aan een groenere toekomst. ZAP wordt mede gefinancierd door het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN), Ruimtelijk Economisch Programma.
Studenten doen in ZAP onderzoek naar vragen vanuit het bedrijfsleven of van hoogleraren en lectoren. Op die manier verwerven ze kennis en vaardigheden die ze in het werkveld nodig hebben. Dankzij de rol als schakel tussen bedrijfsleven, onderzoek en onderwijs kan ZAP bovendien nieuwe ontwikkelingen in het werkveld snel signaleren en onder de aandacht brengen bij het onderwijs.
Dat leidde bijvoorbeeld tot de bouw van de ZAP LEDs Grow Plants faciliteit: een geconditioneerde zeecontainer waarin planten worden geteeld met geavanceerde LED-verlichting. Of de ontwikkeling van een multipurpose reactie- en scheidingsunit voor biomassa, die inzetbaar is voor uiteenlopende organisch-chemische processen, enzymatische omzettingen, pretreatmentreacties, extractie, destillatie en kristalliseren.
Kennis inbrengen
Mark Meerdink, docent Chemische Technologie aan de Hanzehogeschool is trots op de ontwikkeling van de unit. “Dat allemaal samenvoegen in één apparaat brengt allerlei technische uitdagingen met zich mee. Voor deze vraagstukken zetten we studenten in, maar maken we ook gebruik van de expertise van bedrijven in Noord-Nederland. Zo is één van onze partners Jongia Mixing Technology uit Leeuwarden, innovator en leverancier van slimme roerwerken voor allerlei toepassingen in de Food, Biobased en Chemie. Jongia wil de unit gebruiken om opschalingstesten bij ZAP te doen. Voor ons het is interessant om contact te hebben met zo’n bedrijf dat ook specialistische technische kennis inbrengt.”
Dat is de kracht van ZAP, volgens Meerdink: de wisselwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven. Kleinere en middelgrote bedrijven uit de regio krijgen de kans om allerlei onderzoeken uit het lab op te schalen, zonder dat zij zelf daarvoor de apparatuur in huis hoeven te halen: de ene keer is dat een complexe reactie- en scheidingsunit, de andere keer een membraanfiltratie-unit of een simpele snijmolen voor grotere hoeveelheden biomassa. Tegelijkertijd geeft deze samenwerking studenten de kans om kennis te maken met de praktijk én met interessante ontwikkelingen die nog in de kinderschoenen staan. “Neem het BERNN project Circulaire Biopolymeren Waardeketens uit PHA en Cellulose. Daarbij zijn diverse kennisinstellingen, maar ook partners vanuit het bedrijfsleven betrokken. Vorig jaar hebben studenten van onze internationale minor Renewable Energy, Materials & Processing op de twintigliter-fermentor die in ZAP staat pilot-productieruns met PHA gedaan en die uiteindelijk ook opgewerkt. Dit jaar gaan ze dat weer doen. Op labschaal zijn optimalisaties ontdekt die de opbrengst in de bacteriën verhogen. Dat biedt mogelijkheden om meer materiaal te winnen, meer experimenten en meer metingen uit te voeren en polymeerkarakteristieken te bepalen.”
Meer planten
Een andere interessante ontwikkeling is de ‘ZAP LEDs Grow Plants’ faciliteit die in september is geopend. Désirée den Os, docent-onderzoeker Biologie en Medisch Laboratoriumonderzoek aan de Hanzehogeschool: “Een aantal jaar geleden ben ik aangenomen om meer plantgerelateerd onderwijs in ons curriculum te implementeren. Daar is ook een plantgroeifaciliteit bij nodig waarin we tevens de lichtcondities kunnen controleren en variëren. Een uitgelezen kans om studenten en bedrijven kennis te laten maken met deze nieuwe ontwikkeling: LED-verlichting in de teelt. Daarmee zijn we niet langer afhankelijk van daglicht en kunnen we de reactie van planten op verschillende lichtcondities onderzoeken. In onze LEDs Grow Plants faciliteit hebben we daarvoor 21 kabinetten, waarvan we de kleur, de intensiteit en het dag/nachtritme van het licht onafhankelijk van elkaar kunnen instellen.”
Bekend is dat licht bijvoorbeeld de ontkieming, de groei, het bladoppervlak maar ook de concentratie van plantinhoudsstoffen beïnvloedt. “Zo hebben we vorig jaar onderzoek gedaan naar anthocyanen in slaplanten; natuurlijke kleurstoffen en antioxidanten die bijvoorbeeld ook rozen of tulpen hun kleur geven. Bij wit licht heb je een heel mooie anthocyanen-ophoping, maar bij rood licht niet; dan blijven de bladeren groen.”
De ZAP LEDs Grow Plants faciliteit is tot stand gekomen mede door vragen vanuit het onderwijs. Studenten uit het eerste en tweede jaar gaan er practica in volgen. In het derde jaar gaan deelnemers aan de minor Biotechnology zelf projecten draaien gebaseerd op vragen uit het bedrijfsleven en er zijn stages en afstudeerprojecten mogelijk. “We zijn nu klaar om naar de bedrijven te stappen. Uit contacten die ik heb met ondernemers weet ik dat er interesse is vanuit de markt. We hebben nu één unit, maar er is ruimte voor uitbreiding.”
Arbeidsmarkt
De samenwerking tussen onderwijs en bedrijfsleven werpt voor de studenten vruchten af. Niet alleen krijgen ze de kans om actief te zijn in uiteenlopende en uitdagende praktijkprojecten, het levert ook stage- en afstudeerplekken op én kansen op de arbeidsmarkt. Zo zijn al heel wat studenten van de Hanzehogeschool actief bij bedrijven in Noord-Nederland en daarbuiten. Een specifiek voorbeeld? Mark Meerdink: “Twee jaar geleden voerden onze studenten in het projectlab in ZAP een aantal kleinschalige testen uit in opdracht van Avantium in Delfzijl. Daar kwam een aantal opvallende bevindingen uit, wat weer leidde tot een afstudeeropdracht. Uiteindelijk heeft Avantium een aantal oud-studenten van ons in dienst genomen.”
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Hanzehogeschool Groningen.
Beeld bovenaan: Martin Bergsma/Shutterstock
