Momenteel worden mulch films, veelal op basis van PE, gebruikt in de vollegronds groenten- en fruitteelt. Deze films voorkomen de groei van onkruid waardoor het gebruik van pesticiden aanzienlijk kan worden gereduceerd. Ook wordt door de folie bodemerosie tegengegaan en kan het de bodem vochtig en op temperatuur houden. Zeker het laatste is een issue in droge, warme streken. Vanwege deze functionaliteiten zit de afzet van landbouwfolie in de lift.
Nu kleeft er wel een nadeel aan het gebruik van de folie. Deze moet voor de oogst worden verwijderd, waarbij recycling of verbranding vanwege mogelijke besmetting via de bodem geen opties zijn. De enige optie is storten, niet de meest optimale oplossing, maar nog steeds beter dan het onderploegen wat nog wel eens gebeurt. Dergelijke praktijken reduceren uiteindelijk de bodemvruchtbaarheid en brengen het leven van dieren die op het land leven, in gevaar.
Laag marktaandeel
In de meeste EU-landen is het verzamelen en afvoeren van landbouwplastic een arbeidsintensieve en kostbare taak. Juist daarom zou een bio-afbreekbare variant welkom zijn. Immers, deze zou niet alleen vanuit milieu-overwegingen een goede keuze zijn, maar ook bedrijfseconomische voordelen op kunnen leveren.
Op het moment nemen bio-afbreekbare mulch films (o.a PLA) minder dan 10 procent van het volume in beslag. Dat is vooral te wijten aan het hoge prijsniveau: circa twee tot drie keer duurder dan PE. Ook echter omdat ze met name zijn ontwikkeld voor gebruik op kleine schaal zoals hobbyboeren waarbij de films met de hand worden verwerkt. Stora Enso daarentegen heeft een mulch papier ontwikkeld wat machinaal kan worden toegepast en daardoor geschikt is voor commerciële landbouwdoeleinden.
Geen niche product
Carl-Mikael Tåg, team leader Product Development bij Stora Enso, vertelt: ‘Wij wilden een product ontwikkelen niet alleen voor de niche markt, maar voor een grote markt. Dat hield wel in dat we verschillende obstakels moesten overwinnen om ons papier geschikt te maken voor het gebruik in de dagelijkse landbouwpraktijk. Een belangrijk aspect is de sterkte en de elasticiteit van het mulch papier. De machines die boeren gebruiken om te mulchen, zijn ontwikkeld en afgesteld op PE-plastic. Daarom moesten de instellingen van de machines worden gewijzigd om te voorkomen dat het papier zou scheuren. Ook maakt de preparatie van de bodem, het ploegen om deze zacht te maken, een groot verschil.’
Volgens Tåg is Stora Enso’s mulch papier, gemaakt van virgin houtvezels, volledig afbreekbaar. De coating bestaat met name uit natuurlijke pigmenten die de bodem verrijken en een dispersie op waterbasis als bindmiddel om het papier te beschermen.
Balanceeract
Naast de stabiliteit van het mulch papier, bleek de bio-afbreekbaarheid een grote uitdaging. Dat is ook wel logisch. Immers, het papier moet gedurende een bepaalde periode bestand zijn tegen onder meer weersinvloeden voordat het afbraakproces kan beginnen.
‘Het is een moeilijke balanceeract’, zegt Tåg. ‘We hebben het papier zo ontwikkeld dat het in een periode van vier tot twaalf weken is afgebroken. De sleutel voor dit afbraakproces zit in de vezelmix en de snelheid waarmee dit gebeurt wordt gerealiseerd door het gebruik van mechanische (GW , PGW , TMP) – of chemimechanische pulp (CTMP).
Door een behandeling van het papieroppervlak is het ook mogelijk om het afbreekproces te sturen.
‘Daarnaast, zoals al vermeld, zijn er natuurlijke factoren zoals hitte, vocht, zuurgraad van de bodem die de stabiliteit en de afbreekbaarheid van het mulch papier bepalen. We hebben meerdere recepturen getest in verschillende landen zoals Spanje en Finland, omdat we een product wilden ontwikkelen dat geschikt is voor gebruik in uiteenlopende klimatologische omstandigheden en gewassen.’
Positieve respons
In de lente van 2016 zal Stora Enso haar mulch papier op de markt brengen in Europa. Verdere testen zullen plaatsvinden in Azië, met afstand de grootste markt. Tåg is optimistisch over de marktrespons. ‘De boeren zijn over het algemeen zeer geïnteresseerd en bereid om hun processen aan te passen aan het papier. Ja, ons product is hoger geprijsd, maar we hebben deze brandbreedte ten opzichte van PE zorgvuldig onderzocht en getest. In bepaalde markten, zoals Finland, zijn de kosten van het afvoeren en verwerken van landbouwplastic zo hoog dat mulch papier zelfs kostenvoordelen oplevert.’
Peter Janssen teelt courgettes en pompoenen op zijn bedrijf de Beegdenhof in het Midden-Limburgse Hunsel. Janssen gebruikte eerst PE-folie om zijn courgettes te beschermen tegen onkruid en om de planten warm te houden. ‘Inmiddels ben ik overgegaan op PLA-folie, voornamelijk om de kosten na gebruik te verlagen.’
Op initiatief van Innovatiecentrum Greenport Venlo werden diverse partijen (o.a. EPEA Nederland, Arvalis, PPO Vredepeel) samengebracht en de uitdagingen vertaald naar een proefproject. Door financiële ondersteuning van o.a. Provincie Limburg (via programma Limburgse Land- en Tuinbouw Loont) kon het initiatief vervolgens uitgevoerd worden.
‘Waarom ik deelnam aan de test met mulch papier? Vooral omdat ik voorop wil lopen. Het idee van papier in plaats van plastic trekt me aan, omdat het milieuvriendelijker klinkt dan folie. Mulch papier heeft vergelijkbare prestaties op het land als PLA. Wel bleek dat de afbraaktijd en het leggen van het materiaal nog geoptimaliseerd moesten worden. Ik heb begrepen dat de fabrikant deze aspecten inmiddels heeft verbeterd.’
Een korte geschiedenis over mulching
Het gebruik van papier, dus geen plastic, om te mulchen – het afdekken van landbouwgrond – begon in de dertiger jaren. Dit gebruik nam af toen in de jaren vijftig goedkopere plastics op de markt kwamen. Daarna stond het gebruik van landbouwfolie op een laag pitje om in de jaren tachtig een revival te beleven. In de periode 2000-2007 nam het volume wereldwijd toe van 0,54 miljoen ton tot 1,4 miljoen ton. Azië is goed voor maar liefst 70 procent van het volume, gevolgd door Europa met 13 procent. Elk jaar wordt ruwweg 80.000 km2 aan landbouwplastic gebruikt. Als dit areaal door mulch papier zou worden bedekt, zou dat neerkomen op een volume van 4,8 tot 8 miljoen ton papier, vergelijkbaar met de totale papier- en kartonproductie (per jaar) van Finland.
