Dagvoorzitter is Wouke van Scherrenburg (@woukevscherrenb), vorige week nog uitgeroepen tot een van de meest invloedrijke twitteraars in Nederland.
Zoals u inmiddels gewend bent van ons legt Agro&Chemie ook vanaf deze bijeenkomst live verslag, vanaf 14:00 u ’s middags. Updates worden door ons ook getwitterd met #NBBBE en #Biobased
’s Ochtends doen we kort verslag van de bijeenkomst ‘De HCA-agenda vanuit TKI-BBE perspectief’ waarin TKI-BBE met de aanwezigen sector- en domeinoverschrijdend over de HCA-agenda gaat nadenken. Voor het programma zie ochtend en middag.
Updates (nieuwste bovenaan):
4 dec: Foto’s geplaatst van fotograaf Peter van den Broek.
Wouke van Scherrenburg sluit deze dynamische en inspirerende middag af, wat ons betreft pet af voor Oost-Nederland! Agro&Chemie gaat nu netwerken en bedankt alle volgers! Hierboven nog wat sfeerbeelden van de netwerkborrel na afloop.
Annemieke Traag (provincie Gelderland) en Theo Rietkerk (provincie Overijssel) aan het woord. Traag: GTA is een krachtig netwerk, waarbij nu al 260 bedrijven zijn aangesloten. Goed voor hun exposure en bundeling van activiteiten. Rietkerk: het maken van verbindingen tussen bedrijven is belangrijk. Overheden moeten ruimte creëren voor ondernemerschap.
Traag: oproep aan bedrijven: hou de overheid scherp! Geef aan als je belemmerende wet- en regelgeving tegenkomt. Het is niet alleen geld, ook op gebied van deze issues dat de overheid kan helpen.
Rietkerk: mkb-ers hebben veel ideeën, goede ideeën krijgen vouchers om dit uit te testen. Er ligt een miljoen euro in Overijssel voor bbe-gerelateerde projecten, eerste ton is vergeven, er is nog 9 ton over. Voorwaarde is wel dat bedrijven zelf 50 procent van de investeringen doen.
Peter Wichers Schreur, Maan Group: produceren lijm voor andere industrieën. Hij heeft het over de plantenpot, het verbinden van potgrond en pot, zodat het stekken gemakkelijker kan. Maan Group heeft 100% biobased, bioafbreekbare lijm ontwikkeld, nu finetunen op plantentypen, omdat elk type plant andere grond nodig heeft. Zoekt kennispartners
Stefan Blankenborg, Enki Energy. Ontwerpt en produceert vergistingsinstallaties van 2 tot 10 kuub: voordeel: geen gesleep met biomassa, 100% omzetten naar biogas door bacterieën. Markt: voedingsmiddelen die overblijven kunnen in zijn geheel worden omgezet in biogas.
Remy Jongboom, Biopearls. Bijproducten van diesel/benzine zijn oa etheen. Zij kijken naar gebruiksmogelijkheden voor producten, hij adviseert bedrijven die biomaterialen produceren, hij levert granulaten.
Peter Swager, Foreco, houtverwerker, proberen hoogwaardig hout te maken van snelgroeiend naaldhout, groeien snel en nemen relatief veel CO2 op. Suikerrietstengels > als verharder voor bij het naaldhout, in de eindfase (na 50 jaar) kan er pyrolyse-olie van worden gemaakt. Zie ook dit eerdere Agro & Chemie-artikel over Foreco: https://www.agro-chemie.nl/artikelen/reststof-uit-suikerrietafval-zorgt-voor-opwaardering/
Mark Geerts, Paperfoam. Zij produceren al biobased verpakkingen, zoals dozen van rondeel-eieren, zijn met name op zoek naar bedrijven en/of kennispartners die hen kunnen helpen met alternatieve feedstocks (reststromen).
BTG (Rene Veenendaal): pyrolyse-olie (olie op basis van hout): olie die je in korte tijd maakt, in een fabriek (20 miljoen liter per jaar) gaan ze produceren bij een preferred supplier in Gelderland, bedrijf is Frieslandcampina.
De pauze is elk moment voorbij, zo meteen volgen de elevator pitches, waarbij elke pitcher 2 minuten heeft.
Roel Bol: Green deal is een manier om beperkende wet en regelgeving te omzeilen. Verder noemt Roel Bol nog de samenwerking van VITO, TNO en de Green Chemistry Campus in de vorm van het Shared Research Center Biorizon, wat vanmorgen al te lezen was op Agro & Chemie.
Keynote-spreker Nico de Vos, CNO ForFarmers. ForFarmers is het grootste mengvoerbedrijf in Europa, hun ambitie is niet de grootste, maar de beste te zijn. Men gebruikt reststromen uit de food en kijkt daarbij ook naar alternatieven als algen, insecten etc.
Vos bespreekt achtereenvolgens:
- groei wereldbevolkig
- schaarste grondstoffen (omdat vleesconsumptie toeneemt)
- stijgende vraag
- areaal is beperkt, ziet mogelijkheden op/in het water
Missie van ForFarmers: nadruk op verduurzaming, gericht op actviiteiten van de boer, meer met minder, betere feedconversion-rate en out-of-the-boxdenken
De mengvoersector: gericht op kringloop, opwaarderen van reststromen.
Kringloop: mest als reststroom, doel: zoveel mogelijk mineralen uit de mest halen, vergisten tot energie.
Reststromen: oa bierborstel, koekjesmix, zetmeelproducten, deze stromen worden opgewaardeerd tot feed
Mogelijke alternatieven volgens de Vos: graseiwit, algen, eendenkroos, insecten.
Voorbeeld van algen: twee jaar geleden heeft men een proef gedaan: algen kweken op mest, liep goed, alleen nu nog niet commercieel interessant.
Wat heeft men bij ForFarm geleerd van deze projecten?
- marktpartij die meedoet
- maken van business plan
- maak een massabalans, de volumes en de waarde van de verschillende stromen
- beter gebruik van kennisnetwerk regelgeving is vaak belemmerend: zie afvalwetgeving!
- subsidie. zo veel loketten voor subsidies, is voor ons niet te overzien.
14:22 Jan Emmerzaal, bestuurslid GreenTechAlliances (voor Gelderland, Overijssel, bedrijven die samen met kennis en onderzoeksinstellingen bbe-projecten willen opzetten)
GTA levert advies en projectmanagement. Kansrijke clusters zijn volgens Emmerzaal: energie/brandstoffen, materialen, vezels (papier), biocomposieten, tapijtcluster. GTA hoopt samen met bedrijven, regionale overheden, rijksoverheid en EU-geld een totaalbedrag van 100 miljoen te realiseren tot 2020.
Roel Bol krijgt de beleidsagenda ‘Strategie voor een groene samenleving’ aangeboden uit handen van Vinus Zachariasse, voorzitter WTC-BBE (foto)
14:05 u: Roel Bol: Nederland loopt in de voorhoede in de internationale BBE, maar moet wel oppassen dat we niet worden ingehaald. De toekomst ligt in de BBE, zeker in het mkb, en Bol is ook verheugd dat het mkb in groten getale is op komen dagen op deze netwerkbijeenkomst. Hij noemt ook de vele mkb-bedrijven (bv in kunststoffen), sterke kennis- en onderzoeksinstellingen in Oost-Nederland. Roel Bol verwacht dat Oost-Nederland stevig de vaart erin gaat zetten zoals dat nu gebeurt in Zuidwest-Nederland en Noord Nederland. Ook Bol memoreert het bio-aromatenproject.
14:00 u: En het middagprogramma is begonnen. Dagvoorzitter Wouke van Scherrenburg (foto) heet eenieder welkom en inventariseert wie er uit MKB komt en wie uit onderzoek. Ze noemt nog even het thema van vanmiddag: “Wat zijn de kansen in Oost-Nederland voor bedrijven in de BBE”
12:30 Nelo Emerencia (VNCI): chemie heeft een toekomst, maar alleen als we samen een cluster kunnen vormen met de chemie in Vlaanderen en NRW. Hij doelt niet alleen op fysieke verbindingen, maar ook in de vorm van samenwerkingsverbanden etc. Cruciaal is dit proces is de human factor. Niet per se de aantallen, maar de vaardigheden zijn van belang, zoals business skills, management skills, technical skills in aanpalende disciplines. Emerencia vertelt over het Visiedocument Chemie 2025 dat deze week aangeboden wordt aan de minister van OCW, met als kernwoorden:
- jongeren
- wetenschap
- innovatie
- maatschappij
met name de laatstgenoemde factor is volgens hem van belang voor de chemie. Het imago moet en kan beter, zie ook het aantrekkenvan talentvol personeel.
12:22 Petra Koenders, CoE Biobased Economy Avans/Hogeschool Zeeland over onderwijs, onderzoek en kennis(centrum):
Avans hanteert de volgende uitgangspunten bij het opzetten van haar onderwijsprogramma:
open (toegankelijk) onderwijs
niet avers zijn om zaken (lesprogramma’s) over te nemen die werken (not invented here)
betrokkenheid van bedrijven
lectoraten aansluiten bij shared facilities, labs of pilotfacilities.
Vervolgens gaat Koenders in op 3 concrete trajecten:
PABO:
Doorlopende leerlijn ontwikkelen, Avans leidt nu pabo-studenten op die op een lagere school tijdens de stage een biobased lesprogramma ontwikkelen. Vervolgens mogelijk uitventen van deze programma’s richting andere pabo’s.
MINOR BBE:
verbredende engelstalige minor. Multidisciplinair ism HAS en de Internationale en Chemie Academie focus op Nederland en Latijns-Amerika werken in ROOC, Regionaal online lesprogramma dat men mee kan nemen in hbo-programma, maar wel een klein deel van het totale programma (10 van de 30)
MASTERCLASSES, gericht op huidige professionals bijvoorbeeld op gebied van wetgeving.
12:03 Pitch 3: Isabel Arends (TU Delft), spreekt namens Be-Basic, ppp op gebied van onderzoek en valorisatie, ook gericht op onderwijs, waarbij het samenwerkt met enkele grote uni’s (oa Wageningen UR) en bedrijven.
Be-Basic richt zich ook op onderwijs/awareness en richt zich daarbij op 2 groepen: 15 tot 18 jarigen: doel is inspireren (awareness) en hbo/wo-studenten: nadruk op internationalisering en business. Arends noemt concreet een onderzoektstraject waaraan NL en Braziliaanse studenten mee hebben gedaan over ‘business development around bio-ethanol’, samen met een universiteit in Brazilië.
11:50 Pitch 2: Arie Brouwer, directeur DPI Value Centre: “Waardecreatie moet beter in NL. IP is mooi, maar vaak is het een ruwe diamant. Door deze te slijpen, lees de waardecreatie, krijgt het waarde.” Brouwer noemt noemt als voorbeeld het werk aan een kunsthuid op basis van polymeren (Wageningen UR), dat momenteel een interessant idee is, maar nog finetuning behoeft.
11:34 Pitch 1:
Jan Dekker over het project Biosolar cells: een vijfjarig onderzoeksproject waarin kennisinstellingen en bedrijven samenwerken. Het project wordt aangestuurd door een managementteam en een Wetenschappelijke Adviesraad en beschikt over een budget van 42 miljoen euro uit publieke en private bronnen. Doelgroep: middelbare scholieren.
Het programma bestrijkt drie thema’s op gebied van energietransitie:
1. Hogere efficientie zonnecellen vanuit fysica, chemie
2. Algen (univ van Amsterdam) die brandstoffen produceren
3. Planten (kijken naar groeiprocessen, waarom de ene beter groeit dan de andere).
10:30 MOOC: nieuwe onderwijsvorm wint terrein
MOOC’s (Massive Open Online Courses) winnen in de VS snel terrein. Europa blijft hierbij achter, aldus Timo Kos van de TU Delft. Zijn universiteit is overigens de eerste Nederlandse universiteit die lid is geworden van een MOOC-platform. Op de ochtendbijeenkomst van de netwerkbijeenkomst BBE in Apeldoorn schetste Kos dat het aantal studenten wereldwijd die hoger onderwijs volgen, de komende 25 jaar zal verviervoudigen van 100 miljoen anno 2013 tot 400 miljoen in 2030. Om aan deels aan deze groei tegemoet te komen, spelen MOOC’s een belangrijke rol.
MOOC’s zijn online cursussen die via Youtube kunnen worden gevolgd. Ook kunnen de deelnemers aan deze cursussen, waarvan de fees aanzienlijk lager liggen dan van reguliere cursussen, een certificaat krijgen als ze de examens met goed gevolg hebben afgerond. ‘Deze certificaten zijn niet formeel en hebben in de VS niet dezelfde waarde als officiele diploma’s. Echter, in landen waar toegang tot hoger onderwijs moeilijk is, is deze waarde groter.’
EdX
Inmiddels zijn er verschillende MOOC-platforms gelanceerd, waaronder Coursera. EdX, Udacity. Coursera en Udacity zijn private ondernemingen, gefund door private equity. EdX is een initiatief van MIT en Stanford, twee zeer gerenommeerde universiteiten in de VS. Onlangs is TU Delft lid geworden van dit platform omdat het non-profit is en omdat de technologie achter het platform de TUD het meeste aansprak, aldus Kos.
Inmiddels heeft de TUD meegedaan aan cursussen over solar en water. Opvallend is dat het aantal aanmeldingen sterk stijgt (lineair), maar dat het aantal studenten dat uiteindelijk examen doet, onder de 20 procent ligt. MOOC-cursussen op gebied van de biobased economy zijn er nog niet, maar Kos verwacht dat deze er wel zullen komen.
09:46 De ochtendsessie staat op het punt te beginnen. Deze gaat over human capital in de bbe, met o.a. bijdragen van TU Delft en Avans.
Foto: Peter van den Broek
