In de steden wordt liefst 75% van alle natuurlijke bronnen geconsumeerd, zo berekende het United Nations Environment Programme (UNEP). De straten en de wegen slibben dicht door personenauto’s, bezorgbusjes en vrachtwagens. Woningen en kantoren beperken de buitenruimte. De afvalberg groeit, onder meer doordat iedere consument per jaar 40 kg aan voedsel weggooit. Wat de vraag oproept of en hoe de stad leefbaar kan blijven. Die vraag stond centraal tijdens het Amsterdamse evenement We Make the City (20-24 juni), waarvan ABN AMRO hoofdsponsor was in de categorie Circulariteit.
In het onderzoeksrapport ‘City as a Service, naar een leefbare stad’ beschrijft en berekent de bank, met adviesbureau Circle Economy, een stad die volledig werkt als een dienst. Franka Rolvink Couzy, naast Nadia Menkveld één van de opstellers: ‘In dit rapport zijn we uitgegaan van een stad waarin mensen geen producten kopen, maar betalen voor diensten. Deze service-economie lijkt een utopie, maar veel bestaande voorbeelden geven aan dat hier de toekomst ligt. Circulariteit gaat namelijk om méér dan het recyclen van afval en het valoriseren van reststromen. Hergebruik heeft ook een grote impact op de CO2-footprint en het grondstoffengebruik.’
Zakelijke implicaties
Bij hergebruik wordt nogal eens gedacht aan tweedehands- en kringloopwinkels, carboot sales of vlooienmarkten. Onder de noemer circulariteit heeft het begrip hergebruik echter veel grotere zakelijke implicaties. In dit rapport gaat het om het products-as-a-service (paas)verdienmodel. Ondernemers blijven eigenaar van de goederen die ze produceren en verhuren deze op basis van een abonnement of via een pay-per-use constructie.
Nadia Menkveld: ‘Het paas-model is toepasbaar voor verschillende basisbehoeften (zie kader). Zoals eten: je wilt niet per se een wortel of een stronk broccoli kopen in de supermarkt, je wilt ’s avonds een gezonde uitgebalanceerde maaltijd op je bord. Voedsel dat lekker is en iets verder kijkend, dat past bij je persoonlijke DNA (personal food). Hetzelfde geldt voor kleding: één op de vijf kledingstukken is een miskoop. Het hangt jarenlang ongebruikt in de kast en belandt tot slot in de afvalton. Als je het kunt inruilen bij de leverancier, wordt het gerepareerd, gereinigd en opnieuw gebruikt. Zo gaan we efficiënter met onze producten om. We hebben minder nieuwe spullen nodig en er is minder afval.’
Het mes snijdt aan twee kanten. Consumenten kunnen een product of dienst kiezen afhankelijk van hun veranderende wensen of omstandigheden. Een product dat niet voldoet, of niet meer hip is, wordt niet weggegooid, maar opgehaald, gerepareerd (of ‘refurbished’) en opnieuw gebruikt. Op deze manier daalt het materiaal- en grondstoffengebruik. Producenten worden bovendien gestimuleerd, kwalitatief goede producten te maken, die lang meegaan.
Geen gedoe
Consumenten blijken bereid te zijn bezit in te ruilen voor gebruik, als het gemak en financieel voordeel biedt. Taxibedrijf Uber slaagt hier bijvoorbeeld in. Dat heeft ervoor gezorgd dat autobezitters in de stad zich afvragen of ze hun auto nog wel nodig hebben, als die 95% van de dag stil staat en een hoop geld kost. Met een klik op de Uberapp staat binnen enkele minuten hun gewenste vervoer voor de deur. Deze dienst neemt het ‘gedoe’ van autobezit weg, maar ook het ‘gedoe’ van reizen via het ov of een traditionele taxi, dankzij de efficiënte inzet van technologie. Smartphone apps, het Internet of Things, de blockchain, al deze nieuwe technologieën kunnen bijdragen aan een efficiëntere deeleconomie.
Voor- en nadelen
‘Als leasen, lenen, huren, betalen per gebruik of via een abonnement in de plaats komen van kopen en bezitten, heeft dat gevolgen voor de werkgelegenheid, de CO2-uitstoot, de omzet, de tijdsbesteding en de kosten voor de consument’, zegt Rolvink Couzy. ‘Wij hebben die gevolgen in kaart gebracht. Daaruit blijkt dat er in alle categorieën voordelen zijn te behalen, terwijl de nadelen veelal beperkt blijven.’
Voor huismanagement (zie kader) is de betaalbaarheid bijvoorbeeld een knelpunt, terwijl het delen van accommodaties (zoals bij AirBnB) de werkgelegenheid negatief beïnvloedt. Ook hebben deze nieuwe ontwikkelingen implicaties voor de privacy van burgers. Mogelijk versterken ze sociale ongelijkheid, omdat niet iedereen zich de nieuwe technologie kan veroorloven. Doordat de diensten goedkoop moeten zijn, neemt bovendien de druk op werknemers en vooral ZPP’ers toe.
Belangrijk is de vraag, wat de rol van banken wordt in het geheel. De overgang van traditionele lineaire verkoop naar een servicemodel vereist juridische, operationele en financiële aanpassingen binnen een bedrijf. Zo is er een langere voorfinanciering nodig. Een speciaal paas-team binnen de bank werkt aan oplossingen om dit eenvoudiger te maken. Voor bedrijven die meer willen weten over de circulaire economie, organiseert ABN AMRO een tweedaagse Business Innovation Workshop in Circl. Deze werkt toe naar een concreet stappenplan om circulariteit in het productontwerp en de operationele processen te integreren.
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met ABN AMRO
