‘In Overijssel en Gelderland moet de energieproductie uit biomassa verdubbelen van 10 naar 20 petajoule. Een stevige uitdaging, maar de ontwikkelingen van de afgelopen jaren geven vertrouwen.’ zegt Frans Feil. Feil is de coördinator van het Bio-energiecluster Oost-Nederland (BEON). In dit cluster slaan bedrijven en kennisinstellingen de handen ineen met maar één doel: op een rendabele en een verantwoorde manier bio-energie opwekken met behulp van nieuwe technologieën.
Feil: ‘Door structureel contact te houden, weten de partijen elkaar gemakkelijk te vinden en maken ze gebruik van elkaars expertise en ervaringen. Op die manier kunnen we echt meters maken en voorop lopen. Dat is goed voor de economische ontwikkeling van de regio.’
20 petajoule
Overijssel en Gelderland zijn samen nu goed voor zo’n 10 petajoule bio-energie. Als je de opstartende initiatieven meerekent, kom je op 12 of 13 petajoule. Een indrukwekkend getal, maar nog lang niet de beoogde 20 petajoule. Hoe gaat de regio dat halen? Feil ziet een aantal belangrijke kansen: ‘In de afgelopen jaren heeft een aantal bedrijven installaties ontwikkeld om op grotere schaal elektriciteit te produceren uit biomassa. Twence (zie afbeelding, red.) produceert nu al meer dan 300 miljoen kWh per jaar uit afvalverbranding gecombineerd met B-houtverbranding en met vergisting van GFT-afval en vloeibaar industrieel afval. Ook Bio-energie Twente in Goor wekt elektriciteit op met de eerste kleine regionale houtcentrale in Nederland. Ik verwacht dat de waterschappen de komende tijd aan grote efficiënte installaties werken waar slib van meerdere RWZI’s wordt verzameld en vergist. Doel is om meer energie te produceren dan wordt verbruikt.’
Groen gas
Naast elektriciteitsproductie verwacht Feil ook dat groen gas een grote vlucht neemt. Feil: ‘De stichting Groen Gas verwacht dat Nederland zo’n 30 petajoule aan groen gas kan produceren, vooral door de inzet van mest. Met een productie van meer dan 20 miljoen kuub varkens- en koeienmest per jaar liggen in Oost-Nederland grote mogelijkheden. Op kleine schaal wordt sinds kort in Hengelo (Gld) uit koeienmest groen gas gemaakt. Huisman en Groot Zevert pakken het in Dalfsen en Beltrum wat groter aan. Zij zetten in op meerdere eindproducten: groen gas, warmte en elektriciteit of transportbrandstof. Er zit nog menig project in de pijplijn. Bijvoorbeeld bij de Biogasvereniging Achterhoek en op de glastuinbouwlocatie Bergerden.’
Warmte steeds interessanter
Er zijn veel ontwikkelingen op het gebied van warmte. Feil vertelt dat Hengelo en Enschede binnenkort gebruik kunnen maken van warmte van de nieuwe houtcentrale van Twence: ‘Daar komt een extra 45 MW aan duurzame warmte vrij. In Hengelo is dit jaar ook een centrale in gebruik genomen die een groot bedrijvenpark verwarmd met snoeihout uit de omgeving. In Ede is Bio-warmte de Vallei bezig met een tweede houtgestookte installatie en gaat in de komende jaren 20 MW aan duurzame warmte gaan leveren aan bedrijven en woningen. In Zwolle zijn twee woonwijken aangesloten op centrales die gestookt worden op lokaal snoeihout. De verwachting is dat de productie van warmte met kleine en middelgrote houtketels in de komende jaren zal verdrievoudigen. De meeste installaties zijn nu al rendabel zonder subsidie’.
Nieuwe ketens
Feil verwacht dat bij de ontwikkeling van nieuwe bio-energie-projecten dat de grootste nadruk ligt op het inrichten van nieuwe ketens met nieuwe biomassastromen: ‘De volgende slag bestaat uit het bruikbaar maken van biomassastromen die nu nog niet verzameld worden of toegankelijk zijn. De komende jaren gaat er veel gebeuren met bijvoorbeeld bermgras en snoeihout uit de bos en landschap.’ Hij ziet ook een belangrijke rol weggelegd voor hoogwaardige biobrandstoffen, zoals houtpellets en pyrolyse-olie. Met de nieuwe pyrolysefabriek van Empyro in Hengelo verwacht hij een belangrijke ontwikkeling in de brede toepassing van biomassa.
Hefboomeffect
Hoewel BEON vooral gericht is op bio-energie, zit Frans Feil ook regelmatig met partijen aan tafel die zich bezig houden met de ontwikkeling van materialen uit biomassa. In Gelderland en Overijssel hebben deze partijen zich verenigd in BIC-ON (Bioeconomy Innovation Cluster Oost Nederland). ‘De uitdaging blijft om zoveel mogelijk waarde uit de biomassa te genereren’, aldus Feil. ‘Daarom werken partijen uit de bio-energiesector nauw samen met andere partijen in BIC-ON-verband. Jeroen Sluijsmans van BIC-ON: ‘We hebben praktijkvoorbeelden waarbij de productie van bio-energie werkt als een soort hefboom, om reststromen uit biovergisters te verwaarden of om méér biomassa uit het landschap vrij te spelen. Bedrijven in de regio zoeken elkaar op en bouwen gezamenlijk nieuwe ketens en innovaties. Soms leidt dat zelfs tot een structurele samenwerking in een innovatiehub zoals bij stichting Biomassa Achterhoek. Dergelijke initiatieven dragen bij aan de volgende stappen in de transitie naar een economie, gebaseerd op groene grondstoffen.’
Ondernemersvuur
Sluijsmans heeft in de afgelopen periode vaak gezien dat het ondernemersvuur wordt aangewakkerd nadat de eerste stappen met bio-energie zijn gezet: ‘Je ziet dat innovaties elkaar opvolgen en versterken. Groenvoorziener BKC in Zevenaar is daar een mooi voorbeeld van. Het bedrijf begon jaren geleden al met de verwerking van houtachtige reststromen in een eigen bio-energie-installatie. Om ook bio-energie aan de bedrijven in de directe omgeving te kunnen leveren, ging BKC snel groeiende biomassa verbouwen op braakliggende terreinen, eerst in Nederland en nu ook in Duitsland en Hongarije. Daarnaast onderzoekt het bedrijf ook nieuwe innovatieve toepassingen in biobased materialen. Ook zie je rond bio-energie-installaties regelmatig initiatieven voor valorisatie van andere inhoudsstoffen ontstaan. Een mooi voorbeeld is de zuiveringsinstallatie in Olburgen waar afvalwater van de nabijgelegen fabriek van Aviko wordt gezuiverd, het slib wordt vergist, en waar vervolgens de mineralen fosfaat en stikstof uit de reststroom worden opgewerkt tot een hoogwaardig kunstmest voor golfbanen en sportvelden. Door de ketens slim te vervlechten, win je veel meer dan alleen bio-energie’.
Grote economische voordelen
Sluijsmans en Feil zien beiden grote voordelen voor de economische slagkracht van de regio: ‘De ontwikkelingen gaan gepaard met de creatie van nieuwe banen en nieuwe markten voor de partijen. Op dit moment exporteren sommige bedrijven van BEON en BICON hun installaties en kennis al tot ver over de grens. Dat gaat de komende tijd alleen maar toenemen. Bio-energie levert dus veel meer dan alleen schone energie op.’
Bio-energiedag Oost-Nederland 2015
Op 5 november vindt de Bio-energiedag Oost Nederland plaats in Zwolle. Tijdens deze dag wordt ingegaan op de belangrijkste ontwikkelingen op het gebied van bio-energieproductie en -technologie. Meer info op http://www.bioenergieclusteroostnederland.nl.
Een maand eerder, op 5 oktober 2015, start de tweede editie van de Green Tech Week, met een divers aanbod van activiteiten in Oost-Nederland. Elke dag staat in het teken van een thema bijvoorbeeld Biobased Economy en Circulaire economie. Meer info: http://www.greentechweek.nl/
