Duurzaamheid maakt dan ook al jaren deel uit van het DNA van Suiker Unie, een coöperatie van bietentelers. ‘We willen de groenste suikerproducent in Europa zijn’, vat Andries Olie, manager MVO en Duurzaamheid, de ambitie samen. ‘Ons hele proces is nu al grotendeels circulair.’
Afvalloos
Van de suikerbiet wordt niks verspild. Zelfs de meegekomen tarra (klei) wordt hergebruikt, om wegen en dijken mee te verzwaren. In Dinteloord, op Nieuw Prinsenland, wordt het water uit de bieten gezuiverd en opgeslagen in een ondergrondse waterberging. Daar maken de omliggende kassen dankbaar gebruik van tijdens droge zomers. Ook wordt dit water in de daarop volgende bietencampagne gebruikt om de nieuw geoogste bieten te wassen.
De kleine bietenstaartjes en puntjes die afbreken tijdens dit proces, worden gevaloriseerd, door ze in de vergister te stoppen. Dat lijkt misschien armetierig, maar door de macht van de grote getallen, is Suiker Unie inmiddels de grootste producent van groen gas in Nederland, met een capaciteit van meer dan 30 miljoen kuub per jaar. Het gas wordt deels gebruikt in het eigen productieproces en, gemixt met diesel, om eigen vrachtwagens op te laten rijden. Wat overblijft, wordt geleverd aan omliggende bedrijven en het landelijke gasnet.
Bij de vergisting van suikerbietenresten ontstaat digestaat. Dat kan in de landbouw als meststof worden afgezet, waarmee deze mineralenkringloop wordt gesloten. Betacal, dat in de fabriek ontstaat tijdens de sapzuivering met kalk, wordt eveneens als meststof gebruikt. Overblijvend bietenpulp is prima te gebruiken als veevoer. En melasse, een stroperige vloeistof die overblijft uit het kooksel van de suikerbiet, nadat de kristalsuiker is verwijderd, wordt gebruikt als grondstof in de fermentatie-industrie, voor de productie van bakkersgist, citroenzuur, gistextracten en bio-ethanol (alcohol). ‘We hebben dus een vrijwel afvalloos proces.’
Recordopbrengst
Door super-efficiënte teeltmethoden is de opbrengst per hectare suikerbieten in de laatste 20 jaar maar liefst 47% gestegen, tot een record van wel 15 ton. Daarmee lijken de bietenboeren zichzelf echter in de staart te bijten, nu de exportprijs voor witsuiker het laagst is in tien jaar en de binnenlandse consumptie niet stijgt. In tegendeel: suiker wordt in de maatschappij bestempeld als boosdoener; veroorzaker van obesitas en alle daaraan gerelateerde complicaties. Reden genoeg om naar andere toepassingen te zoeken. In het Cosun Innovation Center in Dinteloord wordt bijvoorbeeld gewerkt aan onderzoek naar mogelijke markten: bioplastics, plantaardige proteïnen en vezels en bouwstenen voor de chemische industrie.
Het is zelfs mogelijk om een circulaire auto te maken met bioplastics van suiker. Een team van de TU/e presenteerde deze zogenoemde ‘Noah’ onlangs op het Cosun innovation center. De chemische industrie is echter terughoudend met het volop inzetten van suiker als grondstof, omdat de indruk kan ontstaan dat het daarmee de voedselproductie verdringt. Gezien de wereldwijde overproductie een ongegronde angst en een gemiste kans, stelt het gerenommeerde Duitse nova-Instituut. De onderzoekers stellen in een rapport dat in augustus uitkwam dat de chemie méér chemicaliën of brandstoffen uit suiker zou moeten produceren, omdat het eenvoudiger en duurzamer is dan het gebruik van tweede generatie biomassa.
Eiwittransitie
Van verdringing is in ieder geval geen sprake bij de winning van eiwit voor humane voeding uit de suikerbiet. Olie: ‘Daar kijken we naar in het kader van de eiwittransitie, die erop neerkomt dat we met zijn allen meer plantaardig en minder dierlijk eiwit moeten eten. De productie van een enkele gram dierlijk eiwit kost namelijk zes gram plantaardig eiwit. Vanuit het oogpunt van duurzaamheid is dat ongunstig; het legt een enorm beslag op het klimaat.’
Een suikerbiet bestaat grotendeels uit koolhydraten. De biet zelf bevat ongeveer een half procent eiwit en het loof 1,8 procent. ‘Door de grote opbrengst van de plant gaat het echter om enorme hoeveelheden. Op een hectare suikerbieten groeit evenveel eiwit als op een hectare soja! Dus de potentie is er. Het is alleen de kunst om te leren, dat eiwit er op een goede manier uit te halen.’
Geneesmiddelen
Inmiddels raakt de productenportfolio steeds verder gevuld en bereiken steeds meer biobased producten de markt. Zoals Betafib: een cellulosevezel uit suikerbietenpulp waarmee deeltjes in een vloeistof zijn te stabiliseren. Ideaal voor bijvoorbeeld verf of vloeibare wasmiddelen (zie ook de blog van Gert de Raaff in dit nummer van Agro&Chemie). Of Quatin (cationische inuline), een biopolymeer dat kalkaanslag tegengaat in de W5 vaatwastabletten van de Lidl. Sommige inhoudsstoffen leveren ook gezondheidsbevorderende toepassingen op. Bijvoorbeeld de suiker arabinose, dat de werking van het enzym sacharase inhibeert en daarmee de opname van gewone suiker in het lichaam vertraagt. Dit is met name interessant voor mensen met diabetes. Of Betaïne, dat uit melasse kan worden gemaakt. Het kan gebruikt worden als voedingssupplement om spiergroei te bevorderen en wordt ook gebruikt in veevoer. Betaïne wordt ook gebruikt bij bepaalde stofwisselingsziekten die de bloedvaten aantasten. ‘Het zijn op dit moment niet de meest grootschalige toepassingen, maar dat kan in de toekomst goed veranderen’, zegt Olie.
Groene Cirkels
Suiker Unie start binnenkort met het nieuwe duurzaamheidsconcept Groene Cirkels. Het is een innovatieve samenwerkingsmethode om integraal te verduurzamen en de circulaire economie in de regio te stimuleren., De methode is ontwikkeld door de Heineken Supply Nederland. Centraal daarbij staat het integraal verduurzamen door samen met private en publieke partijen te werken aan o.a. het sluiten van de lokale kringlopen, maar ook aan de energietransitie.
Dat gebeurt bij Suiker Unie natuurlijk al ten dele. Zo levert de coöperatie reststromen als kalkmeststof en digestaat aan de aangesloten boeren en groen gas aan het gasnet. En in het Agro&Food Cluster Nieuw Prinsenland (Dinteloord) gaat restwater uit de bieten (en in de toekomst wellicht ook van restwarmte en CO2) naar de omliggende tuinbouwbedrijven. Restwarmte wordt in Anklam (Duitsland) zelfs aan het plaatselijke zwembad geleverd.
‘Groene Cirkels kijkt verder dan de eigen ketens’, zegt duurzaamheidsmanager Andries Olie. ‘Het gaat ook om samenwerking met overheden, kennisinstellingen en andere bedrijven. Je brengt de gezamenlijke duurzaamheidsambities in kaart en bespreekt hoe je die met elkaar kunt realiseren. In de praktijk vormen vergunningen en regelgeving soms een belemmering voor het realiseren van circulariteit. ‘
‘Het gaat echter ook om grotere vraagstukken, rondom circulariteit, bodembeheer en biodiversiteit. Zo zijn we in gesprek met het Naturalis Biodiversity Center in Leiden over micro-organismen in de grond. Wij verlenen hulp zodat zij kunnen onderzoeken hoe de bodem verandert. Op die manier kijken we met Groene Cirkels naar de samenhang in het totale ecosysteem.’
