De dag begon met een gevarieerd ochtendprogramma. Zo werd er een biobased safari georganiseerd; een bus-excursie langs diverse infra-projecten en initiatieven in de regio, waaronder het bekende Zoomlandviaduct over de A58 en het Kunststoffen Applicatie en Trainings Centrum. Parallel vonden er drie sessies plaats: een over biobased bouwen, uitgaande van een recreatiewoning (tiny house), een over transitie naar biobased isolatiematerialen en een over het Interregproject Grenzeloos Biobased Onderwijs (GBO), gericht op matchmaking tussen zo’n 20 partners aan beide zijden van de Vlaams-Nederlandse grens.
GBO is al ver gevorderd met het ontwikkelen van gezamenlijk biobased onderwijsmodules op alle scholingsniveaus, het vormen van netwerken en het beschikbaar maken van (gedeelde) testfaciliteiten. Ook is er inmiddels een digitaal platform, waarmee het voortbestaan ook na afloop van het project is gegarandeerd. ‘Want we willen absoluut verder na GBO’, zegt Rop Zoetemeyer, directeur van Biobased Delta en kartrekker van GBO. ‘Anders is het weggegooid geld geweest.’ Lees binnenkort meer over de stand van zaken en toekomst van GBO in Agro&Chemie.
Biobeast
Het middagprogramma onder leiding van dagvoorzitter Sofie Dobbelaere (Flanders Biobased Valley) werd afgestrapt door zelfverklaard ‘biobeast’, burgemeester Frank Petter van Bergen op Zoom. De West-Brabantse gemeente heeft biobased op allerlei manieren omarmd. Dat blijkt onder meer uit het gemeentelijk inkoopbeleid en het actief mee-investeren in de Green Chemistry Campus. Sinds dit jaar reikt Bergen op Zoom zelfs een prijs uit aan verenigingen die hun carnavalswagens voor de optocht met biobased materialen bouwen.
Sofie Dobbelaere gaf vervolgens een overzicht van enkele actuele projecten in Vlaanderen, zoals BioPLA (biocomposieten uit PLA met cellulose of bamboe), Hemp in a Box (isolatiemateriaal uit kalkhennep), GLIMPS (lampenkappen uit mycelium met natuurvezels), Haspenwood (producten uit resthout van appelbomen) en Pro Natura (fruitmanden uit Knotplex, een materiaal gemaakt van de woekerende exoot Japanse duizendknoop).
Drie snelheden
De keynote speech was van Kees de Gooijer, ‘Chief Inspiration Officer’ van de Topsector Agri&Food en TKI-BBE, waarbinnen de drie topsectoren Agri&Food, Chemie en Energie samenwerken. Hij schetste een onthutsend beeld van de uiteenlopende snelheden waarmee de transitie naar een biobased economie binnen deze sectoren kan worden vormgeven. Zo komen innovaties in Agri&Food gemiddeld binnen 10 jaar op de markt en vergen ze een slodige € 20 miljoen aan investeringen. Innovaties in de Chemie hebben meer tijd en geld nodig: 20 jaar en € 200 miljoen. Terwijl innovaties in de Energie pas na 30 tot 40 jaar mogelijk zijn, mede vanwege de grote investeringen: € 2 miljard voor een grote energiecentrale is geen uitzondering.
Dit werpt een ander licht op de verwachtingen dat een snelle omschakeling haalbaar is. Alle hoop vestigen op wind op zee is volgens De Gooijer naïef: ‘Om voldoende energie voor heel Nederland te kunnen opwekken op zee hebben we zes Noordzeeën nodig.’ De enige oplossing is te kijken naar biomassa. En dan niet door simpelweg bomen te kappen en te verbranden, want die groeien maar langzaam terug, maar door te kijken naar alternatieven: resthout uit natuurbeheer, de teelt van landbouwgewassen die voldoende biomassa leveren, algen, rioolslib en zelfs CO2.
Bomen kappen doen ze in Zweden overigens wel degelijk, maar dan op een duurzame manier, zo vertelde Jonas Joelsson van RISE Processum, een bioraffinaderij aan de Botnische Golf (Noordelijke Oostzee). Zweden bestaat voor bijna 70% uit bos, waarvan per jaar 1% wordt gekapt en weer her-aangeplant. Processum is zeer geïnteresseerd in de ontwikkelingen die momenteel plaatsvinden in het Biorizon Shared Research Center op de Green Chemistry Campus (het onderzoek naar bio-aromaten) en is op zoek naar partners die willen samenwerken op het gebied van zowel lignocellulose als nanokristallijn cellulose.
Uitdagingen
Leon Joore van het Natuurvezel Applicatie Centrum (samen met BioBase4SME organisator van Natural Fibertastic) gaf een college over natuurvezels en de uitdaging die het gebruik ervan met zich meebrengt. Zo kan een natuurvezel vocht opnemen, opzwellen en daardoor haarscheurtjes in composiet veroorzaken. Ook is een natuurvezel niet altijd compatibel met alle (bio)polymeren. De aanwezigheid van cellulosesuikers beïnvloedt namelijk de uitharding van het polymeer. Bovendien is er in natuurvezels doorgaans een grote variatie in lengte, dikte, ruimte tussen de vezels en wanddikte. Ook seizoenen beïnvloeden de kwaliteit. Daar komt nog eens bij dat de ene plant de andere niet is. Zo wordt er volgens Cor van Oers van Delphy wel veel gepraat over de verwaarding van gemaaid bermgras, maar is het lang niet altijd duidelijk om welke soort het gaat: ‘Er zijn 6.000 soorten gras en je weet vooraf niet welke eigenschappen de vezel zal hebben.’
Een volgende uitdaging is de opschaling van de verwerking van biomassa. Volgens Geert van Boekel van Newfoss, dat nu al jaarlijks 40.000 ton aan diverse soorten biomassa verwerkt tot inhoudsstoffen en vezels, zijn daarvoor machines, geld en partners nodig. Esther Stapper, specialist biobased bouwen en infra van Biobased Delta, wees erop dat voor opschalen in deze fase van de biobased transitie vooral een ‘warme’ samenwerking nodig is, in plaats van een inkoop-verkoop relatie waarin de een de ander keihard afrekent op prestaties van de materialen door de jaren heen, die aan het begin lang niet altijd duidelijk zijn.
Natural Fibertastic was het podium om het landelijke Community of Practice TCO van Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO.nl) te lanceren. Het uitgangspunt van deze community is dat circulaire biobased materialen een unieke waarde hebben in de producten waarin ze worden ingezet. ‘Laten we ons richten op deze speciale eigenschap in termen van TCO (Total Cost of Ownership) of de toegevoegde waarde’, zegt Stapper. ‘Daarvoor is het nodig om biobased materialen langdurig te blijven monitoren. Soms levert dat ook positieve inzichten op, zoals de ontdekking van “verborgen” geluidsreducerende eigenschappen van bio-asfalt.’ ‘Neem de tijd om van elkaar te leren’, was ook de boodschap van Annika Trignol (duurzaamheidscoördinator van Boskalis Nederland). Als aannemer test dit bedrijf steeds vaker biobased materialen in infraprojecten, samen met de leveranciers.
Applicatiecentra op het gebied van biobased (polymeer)chemie en materialen spelen eveneens een belangrijke rol bij het ontwikkelen van echte toepassingen voor biobased innovaties. Zij leveren niet alleen machines, maar ook knowhow, vertelde Roel Koevoets van REWIN. Zo zijn er in West-Brabant alleen al zes van die centra: het Natuurvezel Applicatie Centrum, het Biopolymeer Applicatie Centrum (BAC), het Kleuren Applicatie Centrum, de Biobased Innovation Garden (De Rusthoeve), de Princentuin en het Biorizon Lignin Application Center.
NFT Award
Op het programma stonden verder nog presentaties van Wridzer Bakker (Plantics, winnaar van de Natural Fibertastic Award 2018), Jan Schrama (directeur Poly Products, over grootschalig vezelversterkt 3D printen) en een aantal startende ondernemers die meedingen naar de NFT Award van dit jaar: Martijn Vinke van EverUse (circulaire isolatieplaten van papier), Iris van Houten, van Iris Muriel (een opklapbare houten ‘powernap’ bank), Gerard Paanakker van ECOR (Niaga Ecor Panels, isolatiepanelen uit pure cellulosevezel, in samenwerking met DSM Niaga) en Arjan van Raadshooven van NewspaperWood (fineer uit samengeperste oude kranten).
De jury koos ECOR tot winnaar van de Natural Fibertastic Award 2019. Zie het nieuwsbericht elders op deze website.
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Biobased Delta.
