Het onderzoeksproject is ontsproten uit een eerder door het Productschap Tuinbouw gefinancierd project, waarbij alkaloïden uit tomaten- en paprikaloof als werkzame componenten in natuurlijke gewasbeschermingsmiddelen werden onderzocht. Uit literatuuronderzoek bleek dat deze bestanddelen (solanine, solatidine in paprikaloof en tomatine en tomatidine in tomatenloof) een remmende werking hebben op schimmelgroei. Immers, de planten produceren deze alkaloïden als natuurlijke afweer tegen schimmels en vraat.
Welnu, uit het door TNO uitgevoerde onderzoek op labschaal en in real life blijkt nu dat deze alkaloïden niet de werkzame componenten zijn. Jan Smits van het Kenniscentrum Plantenstoffen: ‘Het perssap van paprikaloof bevat nauwelijks alkaloïden, maar werkt wel redelijk tegen bepaalde schimmels. De pure alkaloïden, bijvoorbeeld tomatine, zijn niet werkzaam tegen pythium, terwijl een extract van tomatenstengelsap dat onder andere tomatine bevat, dat wel is.’
Focus
Vooralsnog gaat het onderzoeksteam er van uit dat de schimmelwerende werking berust op meerdere componenten die mogelijk met elkaar reageren. Smits sluit niet dat alkaloïden daar ook een rol in spelen. In het vervolgtraject zal de focus puur worden gelegd op perssap van tomatenloof omdat deze wel werkzaam is tegen een veelverkomende schimmel, meeldauw, en perssap van paprikaloof niet.
In het vervolgonderzoek zal een groot aantal fracties van tomatenloofperssap worden geproduceerd in een range die varieert van volledig hydrofoob tot volledig hydrofiel. Al deze fracties zullen in de kas bij Koppert Biological Systems worden getest, waarna de meest werkzame fractie(s) overblijven. Deze zullen vervolgens in een lab worden geanalyseerd, waarna de werking van de individuele componenten in bepaalde combinaties zal moeten worden aangetoond.
Enorme hoeveelheden
Op de vraag waarom het perssap – als het werkt – niet gewoon wordt toegepast in de kas, antwoordt Smits: ‘Dan heb je het over enorme hoeveelheden met heel veel ballaststoffen, zeg het honderdvoudige van gangbare beschermingsmiddelen die tuinbouwers soms heel gericht moeten gebruiken. Met die hoeveelheid kan niet efficiënt worden gewerkt en daar is ook de apparatuur in de kassen niet op toegerust. We zullen dus naar een geïsoleerde en geconcentreerde oplossing toe moeten werken.’
De testresultaten tot nu toe geven voldoende aanleiding om te veronderstellen dat biologische gewasbeschermingsmiddelen op basis van tomatenloofperssap een vergelijkbare werking hebben als gesynthetiseerde varianten.
Markt heeft interesse
‘De kostprijs moet ook niet teveel afwijken. Er is, denk ik, wel enige ruimte omdat er een trend is naar minder chemische gewasbeschermingsmiddelen. Die vraag komt direct vanuit de consument en via belangrijke ketenspelers als supermarktketens bij de tuinbouwondernemers. Daarmee is er ook duidelijk interesse bij de gewasbeschermingsmiddelenindustrie. Er zijn ook al een aantal natuurlijke middelen op de markt die vergelijkbaar presteren als de gangbare middelen.
Voor het zo ver is, zullen eerst de werkzame componenten boven water moeten komen. Daarna komen andere aspecten aan de orde, zoals een toxicologisch onderzoek of de wijze waarop de werkzaamheid van bestanddelen over een langere tijd intact kan worden gehouden. In een korte tijd, na de oogst, komen tonnen aan restmateriaal vrij. Het is de vraag of dit gelijk moet worden verwerkt of dat tussentijds opslag, bijvoorbeeld via inkuiling, een optie is.
Daarnaast onderzoeken we ook de mogelijkheden voor het winnen van groene gewasbeschermingsmiddelen uit andere gewassen. Op ons symposium van 30 oktober a.s. wordt daar uitgebreid op ingegaan.’
