Voor Albert Markusse, directeur Suiker Unie, is ‘zijn’ bedrijf al langer dan 100 jaar biobased. De coöperatie, opgericht in 1899, heeft zich vanaf het prille begin ingespand om voor haar leden de hoogste waarde uit een biet te krijgen. ‘Het cascaderingsprincipe is niet nieuw voor ons,’ aldus Markusse. ‘De suikerbiet bevat verschillende fracties, waarbij suiker als voedingsmiddel de hoogste verwaarding is. Op basis hiervan produceren we verschillende soorten suikers en op suiker gebaseerde producten voor het supermarktkanaal en de b2b-markt. In het suikerraffinageproces komen allerlei stromen vrij die ook verwaard kunnen worden, zoals vezels, eiwitten, molasse, mineralen en bio-ethanol. Zoals je zult weten, zijn er ook mogelijkheden om suiker of molasse te gebruiken als grondstof voor fermentatie tot biobased chemicaliën. Dat is een interessante optie, maar momenteel rekenen de meeste business cases op dat gebied zich nog niet gemakkelijk rond.’
Grootste groengasproducent
Over het laatste later in het artikel meer. Even terug naar de cascadering. Vaak is energie het laaghangend fruit, echter wel met een beperkte winstgevendheid. Markusse is de laatste om dat te ontkennen. Echter, omdat momenteel lang niet alle biomassa die wordt gegenereerd in de teelt en de productie, optimaal kan worden verwaard, is energie een weg die in ieder geval geld oplevert. Suiker Unie zet daarbij in op groen gas. Markusse: ‘Circa 5 jaar geleden zijn we gestart met de productie van groen gas op basis van bietenpuntjes en bladresten. Eerst lieten we deze composteren, wat geen geld in de lade bracht. Bovendien wordt de energetische waarde minder goed benut. Naast het groene gas – inmiddels zijn we de grootste groengasproducent in Nederland – blijven waardevolle mineralen achter in het digestaat, wat weer als meststof dient voor de bodem.’
Nieuw-prinsenland
Idealiter komen (biomassa)stromen zoveel mogelijk in een kringloop of worden afvalproducten tot feedstocks voor andere sectoren. ‘Op het bedrijventerrein Nieuw-Prinsenland brengen we dit, samen met de Tuinbouw Ontwikkelingsmaatschappij (TOM), in de praktijk’, stelt Markusse. ‘Door onze agrofoodproductie te koppelen aan een tuinbouwcluster en een bedrijventerrein kunnen biomassa- en reststromen – water, warmte, CO2 – worden uitgewisseld. Bijvoorbeeld, de CO2 die Suiker Unie genereert, kan in de glastuinbouw worden ingezet. Inmiddels is het eerste bedrijf, Nova Lignum, bezig om haar eerste productiefaciliteit te bouwen op Nieuw-Prinsenland. Het bedrijf produceert hoogwaardige gevelbekleding, onder meer op basis van plantaardige reststromen. Het past dus prima op het bedrijventerrein. Hopelijk volgen er op korte termijn meer ondernemingen die actief zijn met (deels) biobased of circulaire productconcepten.’ Zelf kijken Suiker Unie en het moederbedrijf Cosun ook naar producten die het op basis van vezels uit de suikerbiet kan produceren. Sterker, Markusse duikt in een la en haalt een papieren zak te voorschijn. Het idee is om deze in te zetten als verpakking voor bepaalde suikers.
Biet rijp
Terug naar de chemicaliën. Eind vorig jaar publiceerde Deloitte een rapport waarin de suikerbiet als feedstock voor de fermen tatieindustrie grote kansen werd toegedicht. Vergeleken met andere bronnen, onder andere riet- en maissuiker, scoort de biet hoog wat betreft het suikergehalte. Per hectare is de yield al hoger en er is volgens Deloitte nog ruimte naar boven. Dat betekent ook dat het gewas op gebied van duurzaamheidcriteria (o.a. landbeslag) beter scoort dan concurrerende gewassen. Daarnaast verwacht Deloitte dat er in 2017 – met het loslaten van de suikerquota – enkele miljoenen tonnen extra aan (industrie)suikers op de markt komen. Daarmee zou de industrieprijs dichter bij de (hevig) fluctuerende olieprijs komen. Kortom, de biet is rijp voor de chemie.
Geen genoegen met lagere prijs
Markusse ziet het genuanceerder. ‘Momenteel is naast de quotering al ruimte voor surplussuiker, in Europa circa 3 miljoen ton, waarvan 800.000 ton ingezet voor non-foodtoepassingen. Het is de vraag of dit volume ineens spectaculair gaat stijgen met een groeiend aanbod vanuit de suikersector. In eerste instantie zal het aandeel van suikerexporterende landen (import vanuit least developed countries naar de EU, red.) dat nu circa 3,5 miljoen ton beslaat, onder druk komen van Europese suikerproducenten die qua kostprijs en lagere vervoerskosten de concurrentie aan kunnen gaan. Een deel van de extra productie zal dus gaan naar humane voeding. Hoe de suikerprijs zich zal ontwikkelen de komende jaren? Moeilijk te zeggen. Dat is afhankelijk van tal van factoren. De prijs van suiker voor zowel food als nonfood zal afhankelijk zijn van vraag en aanbod op de Europese en de wereldmarkt. Als bijvoorbeeld bedrijven fors gaan investeren in de productie van isoglucose, dan zal dat ongetwijfeld een prijsdempend effect hebben.’
Evenwichtige risicoverdeling
Los van het vraagaanbodverhaal, wat in hoge mate de prijsstelling van industriële suikers zal bepalen, vergen de omschakelingen van processen in de chemie de nodige investeringen. ‘De risico’s zijn niet gering. Partijen in de keten, ook Suiker Unie, moeten miljoenen investeren om hun processen in te richten op deze nieuwe supply chain. Vanwege het onzekere economische klimaat en de sterk schommelende grondstoffenprijzen zijn veel partijen kopschuw. Punt is wel dat het niet gaat vliegen als de risico’s onevenwichtig worden verdeeld. Dat beseft de chemiesector ook. Laten we wel wezen: de meeste business cases op gebied van suikers voor de chemie die ik voorbij zie komen, rekenen zich nog niet gemakkelijk rond. Zeker momenteel, nu de olieprijs zeer laag is. Ik zie vooral ruimte in procesoptimalisering in de chemie om de efficiency van suiker als feedstock – een hoger volume aan eindproduct op basis van 1 kilo suiker – te verhogen zodat uiteindelijk de relatieve prijs voor de chemie lager komt te liggen. Die suiker gaat in de toekomst zeker omgezet worden in bioplastics en biobased producten, maar misschien duurt dit nog wel wat langer dan we zouden willen.’
Kader
Suiker Unie
Suiker Unie behoort in Europa tot de middelgrote suikerproducenten, met een marktaandeel binnen de quotering van 7 procent. De coöperatie, onderdeel van de holding Royal Cosun, realiseert een omzet van 1 miljard euro met 850 werknemers op drie productielokaties (Dinteloord, Vierverlaten en het Duitse Anklam) en twee fabrieken (Roosendaal, Puttershoek) waar het suikerspecialiteiten produceert.
